Μέσα στα εκατό σχεδόν χρόνια της λειτουργίας του, ο τρόπος συγκρότησης και διαχείρισης των συλλογών του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού αντικατοπτρίζει την εξέλιξη στις αντιλήψεις για τη νεώτερη πολιτιστική κληρονομιά, που, με τη σειρά τους, καθορίστηκαν από την εξέλιξη στις κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές συνιστώσες της ελληνικής και της διεθνούς πραγματικότητας.
Για πολλές δεκαετίες, τα αντικείμενα του λαϊκού βίου –ενδύματα, κοσμήματα, κεντήματα, υφαντά, κεραμικά κ.ο.κ.– θαυμάζονταν και διατηρούνταν για την αισθητική και καλλιτεχνική τους αξία και για τη δυνατότητά τους να “αποδείξουν” την αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η “λαϊκή τέχνη” ήταν η έννοια που κυριαρχούσε στην ερευνητική προσέγγιση και στη μουσειακή αφήγηση.
Εδώ και μερικά χρόνια, η συλλεκτική και η ερμηνευτική αντιμετώπιση των αντικειμένων από το Μουσείο έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά. Το ενδιαφέρον στρέφεται πια και στον άνθρωπο που “κρύβεται” πίσω από το αντικείμενο. Χωρίς να παραγνωρίζεται η αισθητική τους διάσταση, τα αντικείμενα αναγνωρίζονται επίσης ως τεκμήρια του βίου των ανθρώπων που τα έφτιαξαν και τα χρησιμοποίησαν. Επιδιώκεται η ένταξή τους στα ιστορικά συμφραζόμενα και η αξιοποίησή τους ως μέσων για την κατανόηση και την ανάδειξη διαφόρων πτυχών του νεοελληνικού πολιτισμού. Στη μορφή και στην ιστορία τους ανιχνεύονται οι σύνθετες διαδρομές της συγκρότησης της νεοελληνικής ταυτότητας. Επιπλέον, στις συλλογές και στις εκθέσεις του Μουσείου ενσωματώνονται πια και αντικείμενα του πιο πρόσφατου παρελθόντος, σημαντικά κυρίως για τη σύνδεσή τους με την καθημερινότητα ενός κοντινού αλλά διαφορετικού χθες. Αντιπροσωπευτικά αντικείμενα του αστικού τρόπου ζωής, όπως αυτός διαμορφώθηκε και επικράτησε κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εμπλέκονται έτσι σε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με τα υλικά κατάλοιπα των αγροτοποιμενικών και των πρώιμων αστικών κοινωνιών του 19ου και του 20ού αιώνα.
Στο πλαίσιο αυτό, η μουσειακή έρευνα εστιάζει στην πολύπλευρη τεκμηρίωση των αντικειμένων που συλλέγονται και στη συγκέντρωση κάθε λογής σχετικού υλικού (φωτογραφίες, έγγραφα, ταινίες κ.λπ.). Η ψηφιοποίηση και η ηλεκτρονική διαχείριση του πολύμορφου αυτού υλικού διευκολύνει την αξιοποίησή του στις εκθεσιακές, εκπαιδευτικές και άλλες δράσεις του Μουσείου.
